Dziś nie o podatkach, a o drugim najistotniejszym motywie tego bloga – prawie spółek. Wszystko za sprawą nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która wejdzie w życie 13 października bieżącego roku.
Noweli, która wprowadziła do KSH regulacje dotyczące funkcjonowania grup spółek oraz przyniesie wiele istotnych zmian w zakresie zarządzania i nadzoru nad spółkami kapitałowymi.
I. Uregulowania dotyczące grup spółek (tzw. prawo holdingowe)
Nowe regulacje stanowią próbę odpowiedzi na pojawiające się od dłuższego czasu w praktyce obrotu gospodarczego problemy związane z funkcjonowaniem i zarządzaniem spółkami wchodzącymi w skład grup spółek.
Do tej pory członkowie zarządu i innych organów spółki mieli prawną powinność działania jedynie w interesie podmiotu, który reprezentują.
Praktyka jednak, doprowadzała do sytuacji, w której byli oni „naciskani” bądź instruowani przez wspólników, którymi wielokrotnie są inne spółki prawa handlowego, by działać także w ich interesie lub interesie holdingu, jako ogółu.
Nowe definicje w KSH
Od października, Kodeks spółek handlowych zawierał będzie definicję „grupy spółek” i „interesu grupy spółek”, a także instytucję tzw. „wiążących poleceń”, udzielanych przez zarządy spółek dominujących w formie pisemnej lub elektronicznej.
Członek zarządu spółki zależnej będzie zatem mógł w swojej działalności nie tylko kierować się interesem spółki zależnej, ale także „wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu” grupy, o ile nie będzie to naruszało praw wierzycieli i wspólników mniejszościowych.
Do tego, wykonując wiążące polecenia spółki dominującej, które wyrażone zostaną w przewidzianej ustawą formie, ograniczy on swoją odpowiedzialność za ewentualnie powstałe zobowiązania.
Warunki powstania grupy spółek
Istotnym jest, że warunkiem utworzenia grupy spółek (poza procentowym progiem posiadania udziałów/akcji) jest podjęcie uchwały przez wspólników spółki zależnej oraz ujawnienia tej okoliczności w KRS obu spółek.
Powyższe zmiany stanowią istotę i najważniejsze założenia zmian dotyczące tzw. prawa holdingowego, których szczegóły rozwinię poniżej.
II. Rozszerzenie kompetencji rad nadzorczych
Nowela przynosi poszerzenie katalogu praw i obowiązków rad nadzorczych, przyznając im skuteczniejsze instrumenty nadzoru nad spółkami, w tym podmiotami zależnymi, a także szersze uprawnienia informacyjne.
Doprecyzowano m.in. kompetencje rady w odniesieniu do badania ksiąg i dokumentów spółki oraz zobowiązano zarząd oraz inne podmioty do niezwłocznego przekazywania dokumentów żądanych przez radę nadzorczą.
Co istotne, za niewykonywanie obowiązków informacyjnych wobec Rady Nadzorczej lub Doradcy Rady Nadzorczej grozi odpowiedzialność karna.
Tak samo traktowana jest sytuacja gdy przekazuje się informacje fałszywe. (587[1] i art. 587[2] KSH)
Art. 587 – Odpowiedzialność za ogłoszenie lub przedstawienie nieprawdziwych danych określonym podmiotom w spółce handlowej
Rozszerzenie odpowiedzialności na inne osoby
UWAGA! Dyspozycja przepisu NIE JEST ograniczona do członków organów spółek – odpowiedzialność potencjalnie mogą ponosić np. pracownicy spółki!
Co więcej, przepis przewiduje także odpowiedzialność (kara grzywny) za nieumyślne popełnienie tego przestępstwa, a skazanie skutkować będzie wyłączeniem możliwości pełnienia funkcji jako członek organu czy prokurent spółki kapitałowej.
III. Ograniczenie odpowiedzialności członków zarządu spółki zależnej oraz odpowiedzialność spółki dominującej
Nowe regulacje służyć mają między innymi ochronie interesów członków zarządu spółek zależnych.
Odpowiedzialność cywilna członków organów spółek zależnych będzie wyłączona w sytuacji wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia spółki dominującej, przy braku przesłanek do odmowy jego wykonania. Członek zarządu będzie mógł także odmówić wykonania wiążącego polecenia, kiedy zachodzić będą ku temu przesłanki odmowy.
Z drugiej strony, powstanie prawna możliwość pociągnięcia spółki dominującej do odpowiedzialności odszkodowawczej (w ustawowych przypadkach) względem spółki zależnej, jej wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych, a także wobec wierzycieli spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.
Odpowiedzialność będzie mieć charakter subsydiarny, a zatem jedynie w razie wcześniejszej bezskutecznej egzekucji wobec spółki zależnej.
IV. Przyjęcie koncepcji prolongacyjnej w zakresie kadencji organów
Przyjęte przepisy potwierdzają dominującą już w najnowszym orzecznictwie koncepcję prolongacyjną dotyczącą między innymi kadencji członków zarządu.
W przeszłości istniały bowiem rozbieżności orzecznicze i wątpliwości dotyczące liczenia okresów kadencji w sytuacji, gdy powołania dotyczyły okresów dłuższych niż rok.
Nowelizacja zakłada, że kadencja członków zarządu czy rady nadzorczej, w przypadku powołania członka organu spółki kapitałowej na okres dłuższy niż rok, obliczana jest w pełnych latach obrotowych (chyba że umowa lub statut stanowi inaczej).
V. Ochrona wspólników mniejszościowych i przymusowy odkup udziałów lub akcji
Pewne uprawnienia i ochronę zyskają także wspólnicy mniejszościowi spółek zależnych. Będą oni mogli np. żądać wyznaczenia przez KRS audytora do zbadania sprawozdań finansowych pod kątem wyników rachunkowych oraz działalności grupy spółek.
Spółka dominująca będzie także odpowiadać za obniżenie wartości udziałów lub akcji wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spowodowane wykonaniem wiążącego polecenia przez spółkę dominującą.
Przymusowy odkup i wykup akcji
Wreszcie, ustawa przewiduje możliwość żądania przez wspólników mniejszościowych spółki zależnej przymusowego odkupu ich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą (tzw. procedura sell-out) .
Dla równowagi, żądanie takie przysługiwać będzie także spółce dominującej (tzw. procedura squeeze-out).
Ustawa przewiduje bowiem uprawnienie spółki dominującej reprezentującej co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej (lub jeśli umowa spółki tak stanowi – nie mniej niż 75%) do podjęcia uchwały o przymusowym wykupie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.
VI. Inne zmiany
Oprócz powyższych zmian, dotyczących przede wszystkim instytucji tzw. prawa holdingowego, nowelizacja KSH przyniesie także kilka innych, istotnych zmian w funkcjonowaniu i zarządzaniu spółkami kapitałowymi:
- konieczność protokołowania posiedzeń zarządu spółek z ograniczoną odpowiedzialnością – od października wszystkie posiedzenia sp. z o.o. (na wzór regulacji dot. spółek akcyjnych i prostych spółek akcyjnych) będą musiały być protokołowane;
- rozszerzenie zakazu pełnienia funkcji w spółkach kapitałowych z powodu prawomocnego skazania – katalog przestępstw, których popełnienie i prawomocne skazanie uniemożliwi pełnienie funkcji w organach spółki został rozszerzony o przestępstwa „korupcyjne” (m.in. bierne i czynne łapownictwo) tj. art. 228-231 Kodeksu karnego
- wprowadzony został obowiązek zachowania tajemnic spółki – także po wygaśnięciu mandatu! (tajemnica spółki – nowe pojęcie, niezdefiniowane ustawowo – co może powodować powstanie wątpliwości i sporów doktrynalnych czy pokrywa się ono z pojęciem tajemnicy przedsiębiorstwa z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji);
- wprowadzenie do KSH zasady uzasadnionego ryzyka gospodarczego (tzw. business judgement rule) – oznacza to ograniczenie odpowiedzialności członków zarządów i rad nadzorczych w przypadku działania w sposób lojalny wobec spółki i w granicach uzasadnionego ryzyka, standardowego dla danej czynności gospodarczej.
Uregulowania dotyczące grup spółek – dobrze, niedobrze?
Ustawa oczywiście budzi już duże emocje. Przedmiotowe zmiany na pewno były potrzebne i odpowiadają na ważki problem praktyczny tj. fakt istnienia holdingów i grup spółek (w praktyce przepisy te będą mieć duże zastosowanie przede wszystkim do spółek Skarbu Państwa i struktur międzynarodowych).
Na pochwałę zasługują uprawnienia przyznane wspólnikom mniejszościowym spółek zależnych, a także ograniczenie odpowiedzialności członków zarządu w tych podmiotach. Ochronę zyskają także wierzyciele spółek zależnych, którzy doznają szkody z tytułu działań spółki zależnej zleconych przez spółkę dominującą.
Problemem może być natomiast dość duży formalizm mechanizmów udzielania wiążących poleceń i niedookreślenie niektórych pojęć (jak choćby wspomnianej „tajemnicy spółki”).
To na pewno nie ostatni post w tym temacie, a kolejne istotne informacje mogą pojawić się choćby po wejściu w życie wspomnianych zmian. Do usłyszenia!
Piotr Owczarek
adwokat
Przyda Ci się: Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw
Słowa kluczowe: prawo holdingowe, zmiany w Kodeksie spółek handlowych 2022, nowelizacja KSH, spółki kapitałowe
Zdjęcie pochodzi z Unsplash
***
Estoński CIT 2.0 (22)
Warto przypomnieć, że Estoński CIT (swoją nazwę zawdzięcza krajowi, w którym podobne rozwiązania funkcjonują od wielu lat) obowiązuje w Polsce już od początku zeszłego roku.
W swojej pierwotnej wersji był jednak bardziej skomplikowany, mniej elastyczny i obwarowany licznymi ograniczeniami, które spowodowały, że w 2021 roku z instytucji tej skorzystało jedynie ok. 300 spółek.
Wraz z wejściem w życie przepisów Polskiego Ładu przede wszystkim rozszerzył się zakres podmiotów, mogących rozliczać się zgodnie z zasadami Estońskiego CIT.
Od początku roku, oprócz spółek kapitałowych, stał się on… [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }